Joseba Barandiaran, économiste : «Si les entreprise se rendent compte que nous, les consommateurs, apprécions le service en euskara, elles réagiront»

Joseba Barandiaran est économiste et collaborateur dans différents médias en Euskal Herria. Dans le dernier numéro de la revue ‘Bai’ il nous a parlé de l’état actuel de l’économie ainsi que de l’importance de l’euskara dans le domaine du travail.

Krisia amaitu dela, ekonomiaren hazkundea datorrela, prezioak igo dira, kontsumoa ere bai, soldatak igotzeko proposamenak… Benetan hain baikorra da dena? Zer ikasi dugu krisialditik?


Krisia amaitu dela baino, hazkundea itzuli dela esan daiteke. Prezioek bilakaera berezia daramate, petrolioaren merkatzearen ondorioz baina, langabezia dagoenean egonda, ezin baikorregia izan, egoera hobetu den arren. Guztiok ikasiko genuen zerbait krisitik, amerikarrek duten esamolde mamitsu hori, adibidez, “shit happens” edo “kaka gertatzen da”.

Krisian itxitako zenbait enpresa hasi dira berriz zabaltzen. Gipuzkoan, adibidez, Fagor-Cata, Azkue Altzariak, TS Fundiciones… Industria arloa berpizten ari da?


Produkzio industriala ez da berebiziko indarrik hartzen ari oraingoz, kontsumoak eta zerbitzuek bultzatu dute batik bat hazkundea azken aldian. Baina aurrera begira, esperantza industrian eta esportazioetan jarria dago nagusiki.

Hala ere, badirudi pisua galdu duela industriak. CEBEKek, adibidez, esan du Bizkaian Zerbitzuei lotutako hazkundea izango dela.

Hala da. Dena den, enplegu kopuruan industriak pisu erlatiboa galtzea herrialde ia guztietan gertatzen ari den fenomenoa da. Enplegu horren produktibitatearen araberako produkzio industriala, eta beroni lotutako balio handiko zerbitzuen bilakaera dira aztertu beharrekoak.

Igarri da galdutako lanpostuak sortzen hasi direla Euskal Herrian?


Lanpostu batzuk sortu dira, baina ez dute zertan izan galdutako berberak. Eraikuntzak esaterako atzeraldi nabarmena izan du eta lanpostu horietako gehienak ez dira itzuliko.

Herritarrak ezinean, geroz eta gehiago pobrezia arriskuan, baina finantza erakundeek irabaziak dituzte urtero. Nola “irentsi” hori?


Finantza erakundeek galerak izatea kezkagarria litzateke eta egun duten berankortasuna, esanak esan, altua da oraindik. Baina krisiak utzi dizkigun arazo latzenak langabezia eta errenta banaketa ezberdinago bat dira, zalantzarik gabe.

Les décisions économiques quotidiennes nous appartiennent: l’eau du robinet, l’électricité, le petit déjeuner, les vêtements, les livres, le travail…

Ekonomia ulertzen zail egiten zaigu herritar edo kontsumitzaileoi (euriborra, burtsa…), baina egunero eragiten diguten erabaki “ekonomikoak” hartzen dituzte etengabe politikariek, finantza erakundeek, sindikatuek… Batzuetan ekonomia politika ere bada. Zaila da ekonomiaren “marra” zehaztea?


Ez hain zaila. Baina gure egunerokoan, erabaki ekonomiko gehienak geuk hartzen ditugu: txorrotako ura, argindarra, gosaria, jantziak, eskola, liburuak, lana… erabaki ekonomikoak eta politikoak dira, oro har. Besterik da joko zelaia hein handi batean zehaztua egotea, baina ekonomia gizarteak egiten du, bere osotasunean.  

Euskarari ere “marra” jartzen diogu askotan kulturari lotuz, baina euskarak ekonomia eta lan mundua ere bustitzen ditu. Euskararen normalizazioa etorriko da lan munduaren normalizazioarekin batera.


Euskararena ere jarrera politiko bat da, lehenik norberarena eta, ondoren, kolektiboa. Enpresek sumatzen badute kontsumitzaile gisa euskarazko zerbitzua balioesten dugula, erreakzionatuko dute. Eta berdin beste edozein alorretan.  

Le sujet de l’euskara est aussi une attitude politique, premièrement personnel et ensuite collective.

Euskaraz aritzen zara ekonomiaren inguruko analisiak egiten. Zein ekarpen egin dizu euskaraz aritzeak?


Niretzat euskaraz egitea da naturala. Alde horretatik, euskaraz egiteak ez dit berebiziko ekarpenik egin, ez bada nire hizkuntzan jardutea… Ekonomia analisiak jendeak ulertu ditzake eta ulertzen ditu. Hizkuntzaz harago, terminologiaz harago, edonork ulertzeko moduko zerbaitez ari gara.

Lan munduan euskara herren dago oraindik, baina hizkuntzak modu egokian kudeatzea garrantzitsua da enpresentzat. Johan Haggman Europako Batasuneko Eleaniztasunerako koordinazio taldeko Policy Officerrak esana da: “eleaniztasunik gabe, merkatuak ez du funtzionatuko. Nahi duzuna eros dezakezu ingelesez, baina eroslearen hizkuntzan soilik saldu ahalko duzu”. Zein iritzi duzu honen inguruan?


Gizakion ezaugarri eta tresna funtsezkoetako bat dira hizkuntzak. Horiek kontuan hartu gabe saldu nahi izatea zaila da. Ingelesak badu lingua franca izaera gaur egun, gure inguruko erdarek ere bai, hein batean. Baina gure harremanetarako hizkuntza arrunta kontuan hartuko du salerosketarako aldagai gisa ere.

Les langues sont des caractéristiques et des outils indispensables pour les humains. Il est difficile de vendre sans compter sur elles.

Gazteek euskaraz egiten dituzte ikasketak, baina kateak ez du jarraipenik lan mundura iristerakoan.


Eskolako patiora iristean jarraipenik badu, gaitz erdi. Joxerra Gartziaren artikulu labur batek eman zidan zer pentsatua, honetaz, duela gutxi: Gazteak Euskadi galdu zuenekoa.

Bai Euskarari Ziurtagiriak laguntzen du euskaraz zerbitzua ematen dutenak identifikatzen eta entitateei balio erantsia ematen die. Zein garrantzia dute ekonomia arloan Bai Euskarari Ziurtagiria moduko proiektuek?   


Kontsumitzaile eta enpresei seinale bat, informazio bat, marka bat adierazten zaie horrelakoekin. Plus bat da askorentzat. Eta euskahaldunei dagokie produktu eta zerbitzu horiek lehenestea.

Enpresen arteko elkarlana beti izan da garrantzitsua, baina krisiarekin badirudi elkarlanaren garrantzia handitu dela. Ikuspegi horretan krisiaren ondorioz elkarlanaren aukerak handitu dira?


Krisiak akaso beharrak handituko zituen, baina elkarlanerako bi aldagai nagusi ikusten ditut: aldeen borondatea eta teknologia; nahi izatea eta ahal izatea.

Elkarlan horretan ere berebiziko garrantzia du hizkuntzak. Ziurtagiriaren Elkartearen Enpresarean ekimenak, adibidez, euskaraz lan egin edo zerbitzua eskaintzen duten enpresen arteko elkarlana sustatu nahi du. Nola baloratzen dituzu horrelako ekimenak?


Informazioa hedatzeko erraztasunak hainbeste handitu diren honetan, teknologiari esker, guztia da errazagoa borondatea egonda. Dena den, hizkuntza helburu baino, tresna gisa ulertu behar dugu.

Ziurtagiriaren Elkarteak badu beste proiektu bat ere lan mundurako: Lansarean lan-ataria. Horren bidez enpresek euskaraz kudeatu ahal dituzte langileak aukeratzeko prozedurak. Horrelako erreminta bat euskaraz izateari zein balio ematen diozu?


Sinesgarritasunarena. Askotan egiten dira lan elkarrizketak hizkuntza batean eta, ondoren, hizkuntza frogak. Zerikusirik ez balute bezala edo, txertatutako gehigarri gisa.